W okresie od marca do sierpnia 2020 roku organizacje non profit przekazały potrzebującym wsparcie rzeczowe i finansowe o łącznej wartości 383,3 mln zł. Za ogromem – wciąż wykonywanej pracy – stoją w dużej mierze wolontariusze, czyli osoby, które bez wynagrodzenia czy blasku fleszy poświęcają swój czas drugiemu człowiekowi. Dziś obchodzimy Dzień Niewidzialnej Pracy – święto nie tylko wolontariuszy, ale też wszystkich osób wykonujących po cichu obowiązki domowe, wychowawcze czy opiekuńcze.
Za niewidzialną pracę nikt nie płaci. Nie wlicza się ona do PKB, nie znajdziemy jej w żadnych oficjalnych statystykach dotyczących wzrostu gospodarczego. To praca, która często traktowana jest jako bezwartościowa, a bywa równie obciążająca co tradycyjnie rozumiana praca zawodowa.
Przez obowiązki domowe ponad 30% osób zostaje bez pracy zarobkowej
Pani Elżbieta wychowywała się w domu dziecka. Po osiągnięciu pełnoletności trafiła na ulicę. Minęły lata zanim udało jej się wyjść ze swoim życiem na prostą – odeszła od przemocowego męża, zaczęła własnymi siłami remontować nowe lokum. Wtedy skontaktowała się z nią poważnie chora mama. Pani Elżbieta mimo trudnej przeszłości postanowiła wyciągnąć do niej rękę – przyjęła ją pod swój dach i zrezygnowała z pracy, by móc zajmować się podupadającą na zdrowiu mamą.
Takich historii cichego poświęcania się dla innych członków rodziny jest w Szlachetnej Paczce wiele. W całej Polsce skala tego zjawiska jest ogromna. Według ostatniego spisu powszechnego w Polsce żyje 4,7 mln osób z niepełnosprawnością. To 12,2% ludności kraju. Praca opiekuńcza, którą świadczą wobec nich członkowie rodziny jest często niewidzialna. Aż 31,5% osób w wieku produkcyjnym nie podejmuje pracy ze względu na obowiązki rodzinne, 25,6% ze względu na choroby czy niepełnosprawność.
Niewidzialni bohaterowie to także beneficjenci Szlachetnej Paczki, którzy mimo trudnej sytuacji, dbają o tych, którzy radzą sobie gorzej. Przyznaj im 1% swojego podatku.
Niewidzialni bohaterowie czy bohaterki?
Badania pokazują, że niewidzialna praca ma płeć. Z raportu Oxfam wynika, że funkcjonowanie światowej gospodarki w dzisiejszej postaci opiera się na pracy nieodpłatnie świadczonej codziennie przez setki milionów kobiet na całym świecie. Nieodpłatna praca opiekuńcza nad dziećmi i niesamodzielnymi krewnymi, przygotowywanie posiłków, sprzątanie i pranie, a w krajach rozwijających się również codzienne dostarczanie czystej wody, przypada w trzech czwartych kobietom i zajmuje im w sumie 12,5 miliarda godzin każdego dnia, wielu z nich do 14 godzin dziennie.
O problemie pracy, która „dzieje się sama”, i ludzi, którzy ją wykonują, mówi Joanna Sadzik, prezeska Stowarzyszenia WIOSNA, organizatora Szlachetnej Paczki:
– „Mogłaby iść do pracy, a nie siedzieć w domu i prosić o wsparcie” o pani Elżbiecie, która zaczyna dzień około 7 rano, przed tym jak jej 35 letni niepełnosprawny syn otworzy oczy, a kończy grubo po północy. „Tak jakoś zabija czas” o Marku, wolontariuszu, który po pracy robi zakupy starszym rodzicom, wspiera ich, a od 18 staje się liderem w swojej miejscowości, żeby pomóc takim starszym osobom, które swoich dzieci nie mają.
Gdyby nieodpłatna praca kobiet, takich jak pani Elżbieta, była wynagradzana na poziomie pensji minimalnej, jej finansowa wartość trzykrotnie przewyższałaby wielkość światowej branży technologicznej. Mimo tego uważana jest za obowiązki niewymagający zapłaty, choć umożliwia pozostałym członkom społeczeństwa wydajną pracę zarobkową i wytwarzanie PKB.
– Co możemy zrobić? Zauważmy ludzi, którzy wykonują niewidzialną pracę. Zacznijmy ich pracę traktować jak pracę. Niewidzialna praca jest niewidzialna, bo o niej nie mówimy – dodaje Joanna Sadzik.
Trzeci Sektor na fundamentach niewidzialnej pracy
Wolontariusze organizacji non profit to nie tylko wykonują swoje obowiązki nieodpłatnie, ale także najczęściej na rzecz osób niespokrewnionych czy zupełnie obcych. Postawa wolontariuszy jest silnikiem wrażliwego, empatycznego społeczeństwa, w którym potrzebujący nie zostają pozostawieni sami sobie i mogą liczyć na wsparcie z zewnątrz. Na pracy niewidzialnych bohaterów bazuje niemal cały Trzeci Sektor – według Klon/Jawor w Polsce więcej niż co trzecia (35%) organizacja w całości opiera się na pracy społecznej wolontariuszy. Przez pandemię ich praca stała się jeszcze bardziej potrzebna. Według badań organizacje non-profit objęły wsparciem 2 mln osób w związku z epidemią COVID-19. Jednocześnie niepokoi to, że aż 36% organizacji społecznych w ostatnim roku wolontariuszy ubyło.
Potrzebującym w Szlachetnej Paczce najbardziej brak drugiego człowieka, rozmowy i dobrego słowa. Z okazji Dnia Niewidzialnej Pracy – ale i na co dzień – warto pamiętać i doceniać niewidzialną pracę oraz tych, którzy ją wykonują. Możesz to zrobić, przyznając niewidzialnym bohaterom swój 1%.